PRAWA I OBOWIĄZKI MAŁŻEŃSKIE
Relacja małżeńska jest bardzo istotną, mającą doniosłe znacznie i powinna cechować ją szczególna więź łącząca małżonków nie tylko w obszarze emocjonalnym (duchowym) ale również wyrażająca się we wspólnocie fizycznej oraz ekonomicznej .
Dowiedzmy się zatem jakie małżonkowie powinni wypełniać obowiązki małżeńskie.
Obowiązki małżeńskie wymienione w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego mają charakter jedynie przykładowy i nie wyczerpują wszystkich zachowań jakie powinni podejmować małżonkowie dla dobra założonej przez nich rodziny.
Do istotnych obowiązków małżeńskich należą :
- wspólne pożycie,
- wzajemna pomoc,
- wierność,
- współdziałanie dla dobra założonej rodziny.
Równość praw i obowiązków
Zanim omówimy podstawowe prawa i obowiązki małżeńskie należy zwrócić uwagę na zasadę równości. Zgodnie z tą zasadą oboje małżonkowie są równi wobec siebie, ale też wobec wzajemnych praw i obowiązków małżeńskich. Zasada ta wynika nie tylko z przepisów krajowych (Konstytucja RP, Kodeksu rodzinny i opiekuńczy), ale także ma oparcie w przepisach międzynarodowych m.in:
- Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 r. ,
- Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności wraz z Protokołem Nr 7 z 1984 r, czy
- Rezolucji Komitetu Ministrów Rady Europy Nr (78) 37 z 1978 r. w sprawie równouprawnienia małżonków w prawie cywilnym.
Zasada ta ma wyrażać się we wspólnym współdecydowaniu przez obojga małżonków w zakresie funkcjonowania rodziny.
W jej kontekście coraz mocniej zarysowuje się linia orzecznicza Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wskazująca na potrzebę zrównania praw, a także obowiązków kobiet i mężczyzn w zakresie wychowywania oraz opieki nad dziećmi. Trybunał kładzie silny nacisk na uznanie prawa ojców do opieki nad dziećmi, co jest mocno związane ze zmieniającym się obecnie postrzeganiem roli kobiet w tym zakresie. Należy pamiętać, że zmiany światopoglądowe mają w konsekwencji wpływ na kształt linii orzeczniczej, nie tylko Trybunału, ale także polskich sądów powszechnych.
Trend taki niemal codziennie obserwuję w swojej praktyce adwokackiej, gdzie moi Klienci domagają się uznania swoich praw w zakresie wykonywania przez nich władzy rodzicielskiej, sprawowania opieki, wychowywania, współdecydowania o istotnych sprawach dzieci.
Intencją ustawodawcy wprowadzającego w treści art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego było uniknięcie sytuacji, gdzie jednemu z małżonków przysługuje inny katalog praw dający mu uprawnienia do jednostronnego podejmowania decyzji lub inny katalog obowiązków stawiający małżonków w nierównych pozycjach.
Zasada ta znajduje wyraz nie tylko w treści powołanego przepisu, ale innych dotyczących m.in.:
- rozstrzygania o istotnych sprawach rodziny,
- czynności wymagające zgody drugiego małżonka,
- udziały w majątku wspólnym,
- wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Oboje małżonkowie mają zatem prawo wspólnie ustalić jak kształtować się będzie ich pożycie , przykładowo który z małżonków będzie bardziej aktywny zawodowo, a które mniej, który będzie sprawował piecze nad dziećmi w szerszym zakresie, w jaki sposób będą wychowywane dzieci itd. Zgodnie z powołaną zasada żaden z małżonków nie ma uprawnienia do narzucania drugiemu małżonkowie rozstrzygnięć dotyczących rodziny.
Zasada ta tak jak same obowiązki małżeńskie niestety w praktyce są nagminnie przez małżonków łamane.
Obowiązek wspólnego pożycia małżonków
Małżonkowie mają prawo i są zobowiązani do wspólnego pożycia. Obowiązek ten ma charakter fundamentalny. Chodzi bowiem o wspólność psychiczną, emocjonalną, która następnie będzie się przejawiała w rzeczywistości materialnej. Stąd wniosek, że stosunki gospodarcze, majątkowe między małżonkami powinny być przejawem ich więzi duchowej.
Wszystkie te więzi w sferze uczuciowej, fizycznej i gospodarczej składają się na pojęcie pożycia małżeńskiego.
O ile uchybienie tym obowiązkom nie jest zagrożone bezpośrednią sankcją to jednak pociąga za sobą pośrednie konsekwencje prawne wyrażające się w możliwości orzeczenia rozwodu. Przesłanką do orzeczenia rozwodu jest, bowiem zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, który ma miejsce wówczas, gdy zostaną zerwane wszystkie łączące małżonków więzi tj.: duchowa, cielesna i gospodarcza.
Wspólnota duchowa
W orzecznictwie przyjmuje się, że
„Wspólnota duchowa polega na wzajemnym pozytywnym stosunku uczuciowym małżonków, szacunku, zaufaniu, szczerości, lojalności, wyrozumiałości, na respektowaniu osobistych cech małżonka, uwzględnianiu jego osobistych potrzeb oraz gotowości do ustępstw oraz kompromisów”. Wyrok Sądu najwyższego z dnia 06.02.2002 r sygn.. akt V CKN 741/00
Więź duchowa zwana jest również więzią psychiczną lub emocjonalna. Wyrazem tej więzi poza wymienionymi przez Sąd Najwyższy powinna być także wzajemna troska, pomoc, bezinteresowność, oddanie czy otwartość. Obowiązki małżeńskie będą się przejawiały w tym zakresie dbałością o łączące małżonków uczucie.
Zachęcam Cię także do przeczytania
Wspólnota fizyczna
Współżycie płciowe, wzajemne zaspakajanie potrzeb seksualnych jest przejawem więzi fizycznej małżonków. Z pojęciem wspólnoty fizycznej nierozerwalnie łączyć się będzie obowiązek zachowania wierności . Małżonkowie zobowiązani są do budowania więzi fizycznej ze sobą z wykluczeniem z tej sfery osób trzecich, niezależnie od płci tych osób.
Wspólnota gospodarcza
Wypełnieniem istotnych obowiązków małżeńskich jest obok więzi uczuciowej tworzenie więzi gospodarczej. Więź gospodarcza przejawiać się będzie poprzez prowadzenie przez małżonków wspólnego gospodarstwa domowego, wspólnego gospodarowania majątkiem, a także (co do zasady) powstaniem z mocy ustawy między małżonkami z chwilą zawarcia małżeństwa wspólności majątkowej.
Wzajemna pomoc małżonków
Małżonkowie zobowiązani są do wypełniania istotnych obowiązków w tym do wzajemnej pomocy. Obowiązek ten rozumiany jest bardzo szeroko, może bowiem dotyczyć spraw życia codziennego, ale również sytuacji nadzwyczajnych.
Obowiązek ten ma charakter zarówno niemajątkowy jak i majątkowy. Są to wszelkie czynności dzięki, którym jeden małżonek wspiera drugiego małżonka w wykonywaniu obowiązków małżeńskich. W orzecznictwie wskazuje się, że ten obowiązek małżeński zyskuje na sile w przypadku niepomyślnych, tragicznych okoliczności życiowych tj. choroba, urodzenie niepełnosprawnego dziecka czy inne nieprzewidziane zdarzenia . Przejawem tego w dużej mierze będą osobiste starania czyli będzie to niepieniężna forma pomocy. Nie wyklucza się jednak formy pieniężnej, która będzie przejawiała się przekazywaniem na rzecz drugiego małżonka określonej sumy pieniężnej. Zasadą jest, że małżonek udzielający pomocy nie może żądać odpłatności za swoje działania. Małżonek nie jest jednak zobowiązany do stałej – każdorazowej pomocy swojemu małżonkowi szczególnie w prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.
Co ważne obowiązek ten nie przestaje istnieć w przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej.
Obowiązek ten może nadal istnieć nawet w przypadku orzeczenia separacji jednak wówczas ma on charakter wyjątkowy uzasadniony względami słuszności.
Wierność
Nierozerwalnie z więzią fizyczną, która jest przejawem pożycia małżeńskiego związany jest obowiązek małżeński powstrzymywania się do utrzymywania stosunków płciowych z osobami trzecimi. Zakres obowiązku wierności jest bardzo szeroki .
Obowiązek wierności oznacza zakaz utrzymywanie stosunków płciowych, a także innych kontaktów seksualnych z osobami trzecimi. Przyjmuje się również że naruszeniem tego obowiązku będą zachowania stwarzające pozoru dopuszczenia się zdrady małżeńskiej. Zdradą będą nie tylko szeroko rozumiane kontakty seksualne z inną osoba, ale również nawiązywanie silnej relacji emocjonalnej, uczuciowej, która będzie wykraczała ponad zwyczajowo przyjęte normy przyzwoitości. W szczególności gdy przejawem takiej więzi są wyznania miłosne, pocałunki.
Przeczytaj także:
Współdziałanie dla dobra rodziny
Obowiązek wzajemnej pomocy będzie przejawiał się w udzielaniu małżonkowi wsparcia we wszystkich ważnych aspektach które związane są z prawidłowym funkcjonowaniem rodziny, a co za tym idzie prawidłowym zaspakajaniem potrzeb jej członków. Wsparcie można podzielić na fizyczne, organizacyjne, emocjonalne czy materialne. Obowiązek ten wyrażać się będzie m. in w obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny, ale także wychowywaniu, dbaniu o dzieci, powstrzymywanie się od takich zachowań, które negatywnie wpłynęłyby na funkcjonowanie rodziny np. zaciąganie długów, powodowanie straty finansowe itp.
W przypadku uchybienia tym obowiązkom małżonek, zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego może domagać się przykładowo:
- zobowiązania przez sąd małżonka do zaspokajania potrzeb rodziny,
- nakazanie wypłaty wynagrodzenia małżonka do jego rąk .
Reasumując każdy z małżonków zobowiązany jest do podejmowania starań w celu udzielenia wsparcia i pomocy drugiemu małżonkowi w wykonywaniu przez niego praw i obowiązków wynikających z małżeństwa. Chodzi o taki rodzaj współdziałania, które nakierowane jest na dobro rodziny, zaspakajanie potrzeb jej członków. Przejawem współdziałania jest również wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej czy też podejmowanie decyzji w ważnych sprawach dotyczących ich dzieci.
Jeżeli czujesz, że Twój mąż /żona nie przestrzega obowiązków małżeńskich zapraszam Cię do zapoznania się z moją ofertą
